TAŞINMAZ KÜLTÜREL ve DOĞAL
VARLIKLARI KORUMA-RİSK YÖNETİM MODELİ (TKDVK-RYM) ve
DİSİPLİNLERARASI BÜTÜNCÜL
YAKLAŞIMLAR İLE SİSTEMATİK ÖNLEYİCİ KORUMA POLİTİKALARI
IMMOVABLE CULTURAL and NATURAL ASSETS CONSERVATION - RISK MANAGEMENT MODEL (ICNAC-RMM) and
SYSTEMATIC PREVENTIVE CONSERVATION POLICIES WITH
INTERDISCIPLINARY INTEGRATED APPROACHES
Özet
Kültürel miras kapsamındaki eserler tüm insanlığın ortak
varlığı (malı)dır. O yüzden, bu eserler uluslararası anlaşmalara, yasal ve
yönetsel mevzuata uygun, aslına en yakın şekilde, muhafaza edilmelidir. Bunun
için söz konusu varlıkların öncelikle toplum, çevre ve dönemsel koşullara göre korunma
altına alınması gerekir. Zamanla bozulup
yıprandıkça, bakım ve onarımdan geçirilmesi şarttır. Güncel kullanıma yönelik
toplumsal ve dönemsel koşullardaki değişimlere göre gerektiğinde tekrar
işlevlendirilip, yeniden kullanılabilecek tarzda restore edilerek yaşatılması
söz konusu olabilmelidir. Eğer yıkılmışsa ve toplumsal bir zorunluluk varsa,
restitüsyonla yeniden canlandırılması da son derece önemli olmaktadır.
Tüm bu süreçlerin iyi bir şekilde yönetilmesi içinde
öncelikle, olası risklere karşı hazırlıklı olunması şarttır. Yani bu risklerin
önceden önemli nitelikleriyle belirlenip, tanımlanması ve sınıflandırılmasını
sağlayan analitik yaklaşımlara ve bunların sistematik bir şekilde
güncellenmesine gereksinim vardır. Ayrıca korumaya yönelik disiplinler arası
eşgüdümde mutlaka sağlanmalıdır.
Koruma sürecine yönelik farklı aşamalarda (veya dönemlerde)
değişebilen, çeşitli önem derecelerine sahip olan değişken risk faktörleri
üzerine çalışmak gerekmektedir. Bu teknik detayların ileri düzeyde çalışılması
bu bildirinin sınırlarını aşmaktadır. Yine de adım adım ilerlenerek belirlenen
tüm ayrıntılar daha ileri bir modele de (TKDVK-İRYM) taşınmak üzere
değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Bunun yanı sıra koruma alanında ayrıntılara inildikçe
disiplinler arası işbirliğine de oldukça fazla gereksinim duyulmaktadır. Bu
işbirliği süreçleri de, her zaman karşılıklı zıt ve uzlaşılır değerlendirmelere
açık durumdadır, çünkü riskleri oluşturan ve sorunlara çözüm getirebilen asıl
unsur yine, disiplinlerin
konuya farklı yaklaşımlarındaki katkılarla sağlanacak uzlaşılara bağlı
olacaktır. Tüm bu zorluklara karşın işbirliği geliştirilebildikçe, bu nadir
eserlerin korunup yaşatılması da, topluca sağlanan bilgi ve deneyim birikimlerle
eskisinden daha kolay mümkün olabilecektir.
Bu nedenlerle izlenilen yöntemlerde, farklı disiplinlerdeki
akademik bulgulardan ve kamuya aktarılan koruma duyarlılığından hareketle, sivil
toplum örgütlerinin çalışmalarının yanı sıra, gerek bilimsel tez ve kitaplar
gerekse basın ve internet kaynakları taranmıştır. Ayrıca belgesellerden ve
kişisel gözlemlerden yararlanılarak özellikle de, ilişkili akademik alanlara
özgü çeşitli etkinliklere katılımlarla birlikte, disiplinler arası uzmanlarla
yapılan farklı çapta serbest mülakatlar sonucunda, genel bir risk yönetim
yaklaşımı geliştirilmesine özen gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Şehir ve Bölge Planlama, Kültürel ve Doğal Miras, Kültürel
ve Doğal Varlıkları Koruma-Kullanma-Yenilemede Riskler, Risk Yönetimi, Risk
Modellemesi, Sistem Analizi, Uzman Sistemler, Kent
Ekonomisi, Kentsel Alan Yönetimi, Mimarlıkta Estetik,
Turizm, Kamusal alan.
Abstract
The cultural
heritage, which covers valuable historical, cultural and natural assets, are
goods of humanity. So, these works
should be protected as international treaties, legal and administrative
regulations in the appropriate way and closest to the original. The firstly,
such assets must be protected according to the periodic conditions, the community and the environment. Over time,
if they deteriorate and worn, they must be maintenance and repair. Sometimes, they can needed to be given functionality again for current use in according to the
social and seasonal changes
in circumstances. If some serious maintenance is necessary,
they can be restored and can be re-used in this way. If it has been destroyed or there are social necessities, it can be
extremely important in the revitalization by restitution.
Primarily in a good
way to manage all these processes, must be prepared against possible risks. So
analytical approaches are needed for identification and classification of important
qualities of these risks identified in advance and then they should be updated in a systematic manner. At the same time, the
inter-disciplinary coordination for conservation should be provided.
Besides it is necessary and also difficult to work on risk
factors on conservation periods.
These
risks at different stages (or periods) are vary
in character. So, they can be seen as variables with the various severity
levels. This paper is worked at an advanced level of technical details
but the structure of these details exceed the limits of it.
Nevertheless, all of the details was analyzed
and later, they has been moved in a more advanced model (ICNAC-ARMM) in order to evaluated more
detailed.
In addition, the co-operation of inter-disciplinary are needed
while working with all details in conservation area. In the processes of
cooperation, last evaluation is finalized with mutually opposite or consensus.
Approaches and solutions to
problems that can be risky, again, will depend on the provision of different
contributions subject to disciplines.
Despite all these difficulties can be improved co-operation and also these
rare works preserving and prolonging; the knowledge, experience and savings
provided in the collective way easier than ever before.
For these reasons,
this paper are followed the methods in the different disciplines of academic
findings and protection sensitivity which has been transferred to the public. In addition to non-governmental
organizations, scientific theses, and books have been scanned and the press and internet sources. Also benefiting from documentaries and personal observations. In
particular, participated
in the various
activities associated
with specific academic areas. In addition to these, as a result of free interviews with
experts in different scale interdisciplinary, care was taken to
develop an overall risk management approach.
Keywords: City and Regional Planning, Cultural and
Natural Assets, Risks in Conservation-Using-Renewal, Modeling of Risk Management,
System Analysis, Expert Systems.
Not: Korumayla ilişkili displinler: Şehir plancısı,
Mimar, Artist, Mühendis, Hukukçu (Hakim, Avukat), Siyasetçi, Kamu yöneticisi, Yüksek
teknikerler, Kadastro meslek lisesi mezunları, vb.
B9.
KOCALAR, Aziz Cumhur. (2012-i). Taşınmaz Kültürel Varlıklar-Risk Yönetim Modeli
(TKV-RYM) ve Önleyici Koruma Politikalarına Yönelik Disiplinlerarası Bütüncül
Yaklaşımlar (Immovable Cultural
Assets-Risk Management Model (ICA-RMM) and an Integrated Approach to
Interdisciplinary about Preventive Protection Policies), "Cultural
Heritage Protection in Times, Risk", “Challenges and Opportunities”;
Yıldız Technical University (YTÜ) - ICOMOS ICORP International Symposium, YTÜ
İstanbul, 15-17 Nov, 2012.
YTU
YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY PRESS
EDITORS
Banu
ÇELEBİOĞLU Burcu Can ÇETİN, Ebru Harman ASLAN, Ebru Omay POLAT, Nilgün
ERKAN, Nur UMAR, İrem GENÇER, Zeynep Gül ÜNAL, Uzay YERGÜN
(Alphabetic Order)
YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY – ICOMOS ICORP INTERNATIONAL CONFERENCE
Cultural Heritage Protection in Times of Risk: Challenges and Opportunities
Istanbul, Turkey, 15 – 17 November, 2012
ISBN: 978-975-461-490-9
Atıf için teşekkürler
Kocalar, Aziz Cumhur (2012/3)
Cumhuriyet University, Faculty of Architecture, Department of City and Regional Planning
Sivas
KAYNAKÇA
1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Md:17/c, 65.
Url-1. Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 2003-2007. Faaliyet Kitabı, Web Sitesi:
http://www.ibb.gov.tr/sites/akom/Documents/dogal_afetler.html alındığı tarih 10.07.2012.
Ashworth, G. 1973. “Urban Visual Quality” Urban renewal-housing for People, Papers Presented at a Symposium held in Dep. of Civil Engineering, University of Salford, 1973.
Atina Antlaşması, 1933. Çeviri: Yörükhan, A., Ankara İmar ve İskan Baknalığı, Mesken Gn.Md., Sosyal Araştırma Dairesi, 1969, R78 b.s16, s.87-80.
Url-2. Avrupa Arkeolojik Mirasının Korunması Sözleşmesi, Valetta, 16.I.1992. Web Sitesi:
http://www.avrupakonseyi.org.tr/antlasma/aas_143.htm alındığı tarih 10.07.2012.
Url-3. Avrupa Mimari Mirasın Korunması Sözleşmesi, Grenada, 3.10.1985. TBMM’nce kabul tarihi:
13.4.1989. (Md:3, 4), Web Sitesi:
http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,14268/avrupa-mimarimirasinin-korunmasi-sozlesmesi.html alındığı tarih 10.07.2012.
Bailly, G.H. 1975. The Architecture Heritage: Local Authorities and The Policy of Integrated Conservation, Vevey, Council of Europe, European Conference of Local Authorities, 1975, s.13, 26.
Council of Europe Committee on Monuments and Sites, European Programme of Pilot Project, Strasbourg, Council of Europe, October 1975. s.104. R79.
Çağlar, Y. 2005. 1982 Anayasası 169 ve 170.Maddeleri Kamu Arazilerinin Kullanılmasında Bir Risk midir, Fırsat mıdır?, “Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler, Riskler ve Fırsatlar”, 8 Kasım DŞG 29.Kolokyumu, İTÜ Mimarlık Fakültesi, TMMOB ŞPO, İstanbul, 7-9.11.2005, s. 563-574.
Daniel Drocourt, 2008. “Mardin Evleri”, Anadolu Evleri Paneli, Haliç Üniversitesi, 04 Mart 2009, İstanbul. “Kültür Mirası İçin Sürdürülebilir Pratikler” (Panelistler: Füsun Alioğlu, Korhan Gümüş, Burçin Altınsay, Şimşek Deniz), Toplantı Düzenleme ve Panel Yönetimi, KHÜ, Cibali Salonu, İstanbul, 08 Ekim 2008. s. 17-21.
Gerçek, H. 2008. Urban Mobility: A key challenge for the future of the Mediterranean cities? s. 105-109.
Göksu, F. 2005. Stratejik Planlama Yaklaşımı Yeni Kentsel Düzen’in Kurulması için bir Araç Olabilecek mi? “Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler, Riskler ve Fırsatlar”, 8 Kasım DŞG 29.Kolokyumu, İTÜ Mimarlık Fakültesi, TMMOB ŞPO, İstanbul, 7-9.11.2005, s. 612
Gülersoy, N.Z., 1981. Kentsel Alanlarda Alınan Koruma Kararlarının Uygulanabilirliği, İTÜ FBE, Yayımlanmamış Dr. tezi. s.6-8, 8-9, 10-27, 62-66, 67-70, 71-75, 78, 79, 81, 88-93, 96.
ICOMOS, 2012. Heyeti Ziyareti, Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi Restorasyon Çalışmaları sunumu, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Insall, W. D. 1972. The Care od Old Buildings Today, Great Britain, Whitney Library of Design, 1972 (3.baskı, 1975), s.12.
Url-4. Kocalar, A.C. 2009-2012. Şehircilik-Akademik yayınlar. Web Sitesi:
http://azizcumhurkocalar.blogspot.com/ * alındığı tarih 10.07.2012.
Kocalar, A.C. 2010. Koruma Amaçlı İmar Planı Uygulanan Taşınmazlarda Sınırlandırılan Mülkiyet ve
İmar Haklarının Değerlendirilerek Aktarımı. Tasarım ve Kuram Dergisi. MSGSÜ İstanbul. Cilt 6, Sayı 9-
10 (2010). s. 71-81.
Kocalar, A.C. 2011a. “İmar Anayasası Gereksinimi”, TMMOB Demokrasi Kurultayı Yönergesi. YTÜ
Oditoryum İstanbul 14 Mayıs 2011.
Kocalar, A.C. 2011b. “Afetlere Karşı Önlemlerle, Kentsel Koruma, Yenileme ve Dönüşümlerde İmar Planı Uygulamalarıyla Sınırlandırılan Mülkiyet ve İmar Hakları Aktarım Modeli (MİHAM) Önerisi”, Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar 2. Sempozyumu, “Planlamanın Dünü, Bugünü, Yarını: Planlamada Yeni Söylem Arayışları”, Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Merkezi (KBAM) ODTÜ Ankara. 8-9 Aralık 2011. s. 105-116. http://blog.metu.edu.tr/wwwkbam/about/kbam-2-kentsel-ve-bolgeselarastirmalar-sempozyumu/
Kocalar, A.C. 2011c. “Ülkemizde Afetlere Karşı İnsanları Taşınmazlardaki Hakların Aktarımı Kurtaracaktır.” Herkes İçin Kent, Herkes İçin Planlama: Akıllıca, Adaletle, Yeniden, 7. Türkiye Şehircilik Kongresi. YTÜ İstanbul: TMMOB Şehir Plancıları Odası 14-16 Kasım 2011.
Kocalar, A.C. 2012a. “Bedensiz Kafalar, İfadesiz Diller, Doğasız Düzen İçerisinde Kültürel Mirası Koruma Bilinci Arayışları”, I. Uluslararası Ortadoğu Sosyolojisi Kongresi, Fırat Üniversitesi - Orta Doğu Araştırmaları Merkezi - Sosyoloji Şubesi, 28 - 30 Haziran 2012. Elazığ.
http://uosk.firat.edu.tr/index.php?s=duyurular
Kocalar, A.C. 2012b. “Sivas örneğinde Tarihi Jeolojik Doğal ve Kültürel Miras, Jeosit, Jeoturizm Yerel Ortak Bilinci ile Turizm Kalkınma Potansiyeline Yönelik Yeni Kırsal Planlama Yaklaşımları”, Jeolojik Miras Envanteri Toplantısı, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, 5-8.Haziran.2012.
Kocalar, A.C. 2012c. “Sivas'ın Göç Gerçeği ve Çevre Düzeni Planındaki Eksiklikler - CBS Katkılı Mekânsal Analizlerle Yeni Planlama Yaklaşımları”, IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu,16-19 Ekim 2012 - Zonguldak.
Kocalar, A.C. 2012d. Turizm Baskısından Kaynaklanan Kentsel Dönüşüm Riskleri ve Önleyici Koruma Politikalarına Yönelik Bir Yaşam Döngüsü Perspektifi, Uluslararası Katılımlı Şehirlerin Yapılandırılması Sempozyumu, Kentsel Dönüşüm'2012, İTÜ Ayazağa-SDKM, İstanbul 26-29 Eylül 2012.
http://www.sehirler.itu.edu.tr/
Kocalar, A.C. 2012e. Transferring of Limited Rights Model (TLRM) with the highest priority in the Theory of Development Plans. Online J. Civil Eng. Urban. İran, 2(3).
Madran, E. ve Özgönül, N. 2005. Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması. Mimarlar Odası. Ankara, s. 39-48, 48-56, 57-80, 108-112, 145, 142-174.
Marasovic, 1975. Methodological Proceedings for the Protection and Revitalization of Historic Sites (Experiences of Split), Rome, ICCROM, 1975, s.8, 11-13, 108-112.
Mumcu, A. 1969. Eski Eserler Hukuku ve Türkiye, Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, 1969, Cilt XXVI, Sayı 3-4, s.57, 64.
Özden, P.P. 2008. Belirsizlik Ortamında İstanbul'un Planlama Gündemi, İstanbul Buluşmaları, 8-9.10 YTÜ Oditoryumu, 8-9.10.2008, İstanbul, s. 24-28.
Özaydın, G. 2005. Mekansal Modelleme Bağlamında Anlaşılır Stratejik Planlama, “Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler, Riskler ve Fırsatlar”, 8 Kasım DŞG 29.Kolokyumu, İTÜ Mimarlık Fakültesi, TMMOB ŞPO, İstanbul, 7-9.11.2005, s. 613.
Wechsler, B. ve Backofff, R.W. 1988. The dynamcis of Strategy in Public Organizations, Bryson J.M., Einsweiiler R.C., (eds.), 1988, Strategic Planning, Chicago, Illinois, Washington, D.C.
